Γράφει η ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΒΟΥΡΝΑΔΑΚΗ
Άτη
“Τα αισθήματα που δεν εκφράζονται δεν πεθαίνουν ποτέ. Θάβονται ζωντανά και θα τα ξαναβρούμε μπροστά μας σαν φαντάσματα.”
Ζίγκμουντ Φρόυντ
“Το πρωί με ξυπνάς με φιλιά. Μου χαϊδεύεις μετά τα μαλλιά. Και τις νύχτες ρωτάς αν κι εγώ σ’ αγαπώ…αλλά αυτά δεν μπορώ να τα πωωω!” Ακόμη μια μέρα στη δουλειά που ξεκίνησε με αυτό το τραγούδι, το οποίο όπως και τόσα άλλα είναι τα όπλα μου όταν τα πράγματα πηγαίνουν στραβά. Το τραγουδάω και σκέφτομαι: “Σε παρακαλώ ηρέμησε! Ηρέμησε! Βοήθησέ με! ” Καμία από όλες αυτές τις σκέψεις μου όμως δεν πρέπει να φανεί ούτε στο τραγούδι μου, ούτε στο πρόσωπο μου, ούτε στο σώμα μου. Δεν πρέπει να σπάσει η φωνή μου και να φανεί η ταραχή μου. Πρέπει να παραμείνω ψύχραιμη ακόμη κι αν μέσα μου φοβάμαι ή τρέμω ή και θυμώνω. Σκοπός μου είναι ένας: να ηρεμήσουμε όλοι όσο το δυνατόν γρηγορότερα.
Σήμερα ο μικρός μού ξεκίνησε να αντιδρά από το πρώτο δεκάλεπτο. Άρχισε να βγάζει κραυγές και να προσπαθεί να σκαρφαλώσει στα δέντρα της αυλής σαν πιθηκάκι. Εγώ από πίσω του να τρέχω έντρομη να τον κατεβάσω μην πέσει και χτυπήσει. Μου ζήτησε να τον πάω στην τουαλέτα κι εκεί άρχισε να εκσφενδονίζει από μέσα σε μένα που βρισκόμουν απέξω χαρτιά υγείας, το πιγκάλ της τουαλέτας κι ό,τι άλλο έβρισκε μπροστά του εκείνη την ώρα…la καταστασιόν très surréaliste!
Αφού “ηρέμησε” πήγαμε πάλι στην αυλή όπου είχαμε στήσει τη δική μας κλινική παιχνιδιών. Βρίσκαμε πεταμένα και ξεχαρβαλωμένα παιχνίδια, τα παίρναμε και στη συνέχεια είτε τα επιδιορθώναμε είτε τα μετατρέπαμε σε νέα δίνοντας τους πάλι ζωή. Δεν υπήρχαν χρήματα για καινούρια παιχνίδια και δεν μας χρειάζονταν. Είχαμε με τα χέρια μας και την φαντασία μας όποιο παιχνίδι θέλαμε. Κάποια στιγμή ενώ παίζαμε άρχισε να μου πετάει πέτρες και ξύλα που έβρισκε τριγύρω και να σηκώνει τα χέρια του για να με χτυπήσει. Του έπιανα τα χέρια για να τα αποφύγω όλα αυτά. “Δυνατος δεν είναι αυτός που σηκώνει το χέρι του! Δυνατός είναι αυτός που μπορεί και συγκρατεί τον θυμό του! Αυτό, ο κόσμος να χαλάσει θα το μάθεις με μένα! Με καταλαβαίνεις; Εγώ δεν είμαι σάκος του μποξ! Δεν σου επιτρέπω να μου φέρεσαι έτσι! Δεν σου επιτρέπω να με αγγίζεις με αυτόν τον τρόπο!“
Πονούσα πάρα πολύ. Μα μεγαλύτερος ήταν ο ψυχικός πόνος. Έκτοτε κάθε φορά που σηκώνει κάποιος το χέρι του να χτυπήσει κάποιον ή κάποιο παιδί σηκώνει το χέρι του να με χτυπήσει (γιατί συμβαίνουν κι αυτά όταν δουλεύεις με ΑΜΕΑ) ταράζομαι πάρα πολύ. Η καρδιά μου χτυπάει σαν τρελή και νιώθω σαν μαστίγωμα ακόμη και το πιο χαμηλό σε ένταση χτύπημα. Τότε το νευρικό μου σύστημα στέλνει αμέσως σήμα για fight or flight -σχεδον πάντα fight- και κινητοποιούμαι άμεσα.
Πήρα βαθιά ανάσα. Του έπιασα τα χέρια και τον πήρα αγκαλιά μέχρι να νιώσω το σώμα του χαλαρό κι ότι δεν κινδύνευε κανείς μας από το μένος του. Παρακινδυνευμένη κίνηση αλλά πάντα βοηθάει. “Δεν ξέρω τι θες! Δεν σε καταλαβαίνω.Δείξε μου! Ξέρω ότι δεν μπορείς να μιλήσεις όμως μπορείς να μου δείξεις τι θες! Βοήθησέ με να καταλάβω!!! Πάρε μια ανάσα, ηρέμησε και προσπάθησε!”
Πήρα τις κάρτες που είχα φτιάξει και άρχισα να τις δείχνω. Οι παλάμες μου είχαν ιδρώσει κι ένιωθα ότι έτρεμαν από την πίεση και την ταραχή. Μία προς μία τις ακούμπησα πάνω στο παγκάκι και περίμενα είτε να μου δείξει κάποια από αυτές, είτε να αποκριθεί με κάποιο νεύμα. “Θες νερό; Όχι. Μήπως πείνας; Όχι δεν πεινάς λογικά γιατί πριν λίγο έφαγες πρωινό…θες μήπως τουαλέτα; Δεν είναι ούτε η τουαλέτα γιατί πριν λίγο πήγαμε… Για να δούμε. Θα το βρω! Ζεσταίνεσαι; Κρυώνεις; Μπα. Ούτε αυτό είναι…χμμμ…πονάς κάπου;” Κανένα γνέψιμο για ναι ή όχι.“Είσαι μήπως αγχωμενος; Μήπως φοβάσαι; Ναι; Αυτό είναι;”
Στο πρόγραμμα μας σήμερα είχαμε να επισκεφτούμε την παιδιατρική πτέρυγα ενός νοσοκομείου για να του κάνουν εξετάσεις. Θα πήγαινα εγώ μαζί του γιατί φοβήθηκαν ότι θα άρχιζε να τρέχει, να κάνει σαματά και να τα ρίχνει όλα κάτω κι εγώ θα μπορούσα να τον κρατήσω ήρεμο.
“Λοιπόν θα κάνουμε μια συμφωνία. Μέχρι να φύγουμε για το νοσοκομείο έχουμε ακόμη 20 λεπτά περίπου…Αν μέχρι τότε φοβάσαι και πάλι θα πάμε στην διευθύντρια και θα της πούμε ότι θα πάμε όταν θα είσαι έτοιμος. Ναι;” Συμφώνησε. Ήξερα όμως πως δεν γινόταν να μην πάμε σήμερα για εξετάσεις. Τι απερισκεψία να υποσχεθώ στο παιδί κάτι τέτοιο! Μεγάλο ρίσκο! Κάτι έπρεπε να σκεφτώ και γρήγορα μάλιστα…
Του είπα να σηκώσει τα μανίκια και να περιμένει. Έβαλα στο κινητό να παίζουν ορχηστρικά της Ρεμπούτσικα. Πήρα μπλοκ ζωγραφικής, πινέλα, χρώματα κι ένα ποτηράκι με λίγο νερό. “Πάρε χρώμα.” Κατάλαβε αμέσως τι έπρεπε να κάνει. Άρχισε τότε να κάνει γραμμές γεμάτες χρώματα. Χωρίς στόχο. Χωρίς σχέδιο. Απλά γέμισε το χαρτί με χρωματιστές γραμμές. Στην αρχή έντονες με σκούρα χρώματα κι αργότερα πιο απαλές με πιο χαρούμενα χρώματα. Όμως οι σκούρες αποχρώσεις ανακατεύονταν με τις απαλές και τελικα το χαρτί πήρε μια μαυροκαφέ μουντή απόχρωση. Πήρα το χαρτί στο χέρι μου. “Βλέπεις τι γίνεται; Τα σκούρα χρώματα καταπίνουν τα απαλά! Έτσι γίνεται και με τα συναισθήματα και τις σκέψεις. Οι άσχημες σκέψεις καταπίνουν τις όμορφες και σιγά σιγά όλη μας η ζωή γίνεται μαύρη και μουντή. Γι’ αυτό όταν έρχονται οι μαύρες σκέψεις κάτι πρέπει να κάνουμε για να μην μείνουν πολύ. Εκείνη ακριβώς είναι η ώρα που πρέπει να εκφράσουμε την άσχημη σκέψη και το άσχημο συναίσθημα για να μην θεριέψει μέσα μας και μας χαλάσει την μέρα.” Βαθιά μέσα μου ξέρω ότι με καταλαβαίνει. Ας μην μπορεί να μιλήσει. Έχει μεγάλη αντίληψη. Το βλέπω στο μάτι του που λαμποκοπάει εξυπνάδα. Ξέρω ότι κατά κάποιο περίεργο τρόπο οι ψυχές μας πάντα βρίσκουν τον τρόπο να συνεννοηθούν.
” Όταν ήμουν μικρή κι έβλεπα εφιάλτες ή πονούσα η μαμά μού μου έλεγε να κλείσω τα μάτια και να σκέφτομαι κάτι που με ευχαριστεί. Κι εγώ σκεφτόμουν πολύχρωμα μπαλόνια. Θες να το δοκιμάσεις κι εσύ;” Έκλεισε τα μάτια του. Άρχισα να του τραγουδάω για να χαλαρώσει εκείνο το τραγουδάκι της Βέμπο. Χαλάρωσε κάπως αλλά είχαμε πολύ δρόμο μπροστά μας μέχρι να ηρεμήσει εντελώς.
Έσκισα το φύλλο με την “συννεφιασμένη” ζωγραφιά από το μπλοκ και το κράτησα στην άκρη. Σε ένα άλλο φύλλο άρχισα να σχεδιάζω έναν γιατρό με ένα στηθοσκόπιο. Του ζήτησα να πάρει πάλι τις μπογιές και να μου το γεμίσει με χρώματα. Όση ώρα ζωγράφιζε του εξηγούσα τι θα γινόταν κατά την εξέταση του στο νοσοκομείο για να του φύγει ο φόβος για το άγνωστο. Έφτιαξε μια υπέροχη ζωγραφιά! Τελικά τα όρια του σχεδίου μου τον βοήθησαν πολύ. Όπως ακριβώς τον είχαν βοηθήσει και τα όρια που του είχα βάλει όταν πρωτογνωριστήκαμε. Όπως ακριβώς τον βοηθούν τα όρια που του βάζω κάθε μέρα. Είναι τρομερό πόση ασφάλεια και γαλήνη αισθάνεται κανείς μέσα στα όρια που του έχεις βάλει…και πόση ταραχή και φόβο αισθάνεται όταν τα ξεπερνά!
Η μέρα μας κύλησε ήρεμα από εκείνη την στιγμή κι έπειτα. Πήγαμε στο νοσοκομείο. Έκανε όλες τις εξετάσεις του. Τελειώνοντας τον πήγα μια βόλτα στην θάλασσα να φάμε ένα παγωτάκι και να δούμε τα καράβια μέχρι να έρθουν να μας πάρουν για να γυρίσουμε πίσω. Για άλλη μια φορά η τέχνη είχε κάνει το θαύμα της. Μας χαλαρωσε και μας ηρέμησε. Εκείνος ηρέμησε όπως ακριβώς ηρεμεί η θάλασσα μετά την τρικυμία με τη βοήθεια των τραγουδιών και της ζωγραφικής. Και μαζί του ηρέμησα κι εγώ που είχα ναυαγήσει στα άγρια κύματα του. Γιατί η ηρεμία του είναι συνδεδεμένη με την δική μου ηρεμία. Γιατί όταν εκείνος είναι ήρεμος είμαι κι εγώ! Πόση δύναμη κρύβει τελικά η τέχνη! Καταλαγιάζει και τα πιο άγρια συναισθήματα. Θεραπεύει το κακό που προκαλεί η σύγχυση του νου, όπως ακριβώς έκανα οι Λιτές που ακολουθούσαν την ολέθρια αδερφή τους την Άτη.
Καληνύχτα!
