Γράφει ο ΝΑΣΟΣ ΝΑΛΜΠΑΝΤΗΣ
Οι σημαντικότεροι φωτογράφοι έχουν ασχοληθεί αποκλειστικά ή σχεδόν με τη φωτογραφία δρόμου. Εμείς, οι παλαιότεροι, το είδος αυτό το γνωρίζαμε ως κοινωνικό ρεπορτάζ και νομίζω ότι στα Ελληνικά αποδίδεται πιο σωστά με αυτό τον όρο. Ο Μπρεσόν, ο Ντάβινσον, ο Φρανκ, ο Κάπα, η Λάνγκ και όλοι οι κλασσικοί την έχουν λατρέψει και την έχουν υπηρετήσει. Για μένα αποτελεί την υπέρτατη μορφή φωτογραφικής τέχνης διότι εξυψώνει τον απλό άνθρωπο, τον εργάτη, τον ιατρό, τον πρόσφυγα, τη μάνα και το παιδί, δηλαδή τη ζωή την ίδια. Χρησιμοποιεί τα σώματα σαν σχήματα και τα ενσωματώνει ή τα κάνει να ξεπετάγονται από το περιβάλλον τους και έτσι δημιουργεί μοναδικές εικόνες.
Ας δούμε όμως εάν μπορούμε να ορίσουμε αυτό το είδος της φωτογραφίας. Το σύνηθες λάθος σε ομάδες ή σε διαγωνισμούς, αποτελεί η φωτογραφία με άδειους δρόμους ή φωτογραφίες με μεγάλες χρονικά εκθέσεις και φώτα αυτοκινήτων σε light trails. Αρχιτεκτονικά ή αστικά-urban τοπία συγχέονται πολλές φορές με τη φωτογραφία δρόμου. Όμως στο κοινωνικό ρεπορτάζ πρωτεύον ρόλο παίζει ο άνθρωπος, φωτογραφία δρόμου χωρίς την ανθρώπινη παρουσία δεν ορίζεται. Κορμιά, πρόσωπα, εκφράσεις, κίνηση ακόμα και μέλη σώματος συνδυασμένα με σχήματα και αντικείμενα αποτελούν βέλη στη φαρέτρα του δημιουργού. Γεμάτες ή άδειες εικόνες, σφικτά ή αφαιρετικά καρέ αλλά πάντα ανθρωποκεντρικά, αυτή είναι η φωτογραφία δρόμου και αφορά τον άνθρωπο.
Το πιο δύσκολο είδος διότι φαντάζει αδύνατο να σου ανοιχτούν ή να δεχτούν τη φωτογράφιση άγνωστοι άνθρωποι. Αφού μπορέσεις να τους καταφέρεις να φωτογραφηθούν εκεί αρχίζει να γίνεται περίπλοκο, πρέπει να ενορχηστρώσεις τον δεκτικό ή όχι άνθρωπο με μία τέλεια φόρμα (καδράρισμα) ώστε να δημιουργήσεις μία ενδιαφέρουσα εικόνα. Η επιλογή θέματος είναι σίγουρα σημαντική και καλό είναι να υπάρχει ενότητα φωτογραφιών με κοινό θέμα ή σεκάνς (βλέπε τον ιατρό του Eugene Smith). Η ενότητα αυτή συνήθως καταλήγει σε έκθεση ή λεύκωμα με τίτλο που σε καθοδηγεί πχ Robert Frank : The Americans, C. Manos : Greek Portfolio. Πολλές φορές αναδεικνύει κοινωνικά θέματα και άγνωστες πτυχές της κοινωνίας μας. Μεγάλα και σημαντικά πρακτορεία και περιοδικά καθώς και ποιοτικές εφημερίδες αφιερώνουν πολλές φορές μεγάλο μέρος τους σε αυτό το είδος φωτογραφίας.
Η επιλογή της φωτογραφικής μηχανής και του εξοπλισμού έρχεται πολλές φορές σε αντίθεση με τα άλλα είδη φωτογραφίας. Μπορεί να χρησιμοποιηθούν ακριβές rangefinder μηχανές, slr, compact και γενικά ότι μηχανή μας βολεύει. Σημαντικό πλεονέκτημα είναι να μην δείχνει επαγγελματικός ο εξοπλισμός μας και “τρομάζει” τους ανθρώπους. Η καλύτερη φωτογραφική μηχανή για φωτογραφία δρόμου είναι η ευκολόχριστη, δηλαδή αυτή που δεν χρειάζεται να σκεφτούμε ή να χάσουμε χρόνο αλλά απλά να σηκώσουμε τη μηχανή και φωτογραφίσουμε με μόνο μέλημα το καδράρισμα. Η επιλογή του φακού ξεκινά από υπερευρυγώνιο και καταλήγει το πολύ σε νορμάλ φακό. Στο είδος αυτό φωτογραφίας δεν μπορείς να φωτογραφίσεις από μακριά, ούτε να κροπάρεις διότι έτσι χάνεται η ανθρωπιστική χροιά της εικόνας και αυτό φαίνεται έντονα στις φωτογραφίες. Κοινωνικό ρεπορτάζ από απόσταση ΔΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ. ‘Αρα μεγάλο πλεονέκτημα είναι ότι παρ’ όλες τις δυσκολίες, στη φωτογραφία δρόμου δεν χρειάζεται να τινάξεις τον τραπεζικό λογαριασμό σου στον αέρα ούτε να έχεις την τελευταίας τεχνολογίας φωτογραφική μηχανή.
Η επιλογή χρώματος ή ασπρόμαυρου αποτελεί το αιώνιο δίλημμα. Το χρώμα είναι πιο δύσκολο διότι προσθέτει ένα παράγοντα ακόμη, αλλά όταν έρθει σε αρμονία απογειώνει κυριολεκτικά την φωτογραφία δρόμου. Μεγάλο μειονέκτημα είναι ότι ακόμη και σήμερα το χρώμα δεν μπορεί να φτάσει την πιστότητα αυτού που βλέπουμε πραγματικά. Το σημαντικότερο παράγοντα αποτελεί το καδράρισμα, επηρεάζει την εικόνα άμεσα και την καθιστά αδιάφορη ή ενδιαφέρουσα. Το θέμα της φωτογραφίας είναι σίγουρα σημαντικός παράγοντας και η επιλογή του όπλο για τη δημιουργία δυνατών εικόνων. Το κοντράστ, η αντίθεση και ο κορεσμός του χρώματος βοηθά στο να αποκτήσουν ανάλογο ύφος οι φωτογραφίες μας. Τέλος η γωνία λήψης και η ώρα φωτογράφισης συμβάλλουν στην καλή φωτογραφία. Το προσωπικό ύφος είναι μονόδρομος εάν θέλουμε να ξεχωρίσουμε και να γίνουμε γνωστοί φωτογράφοι δρόμου.
Η φωτογραφική μηχανή συνοδεύει πάντα ένα φωτογράφο δρόμου. Αποτελεί προέκταση του, διότι δεν ξέρει πότε θα υπάρξει για αυτόν “Η ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΗ ΣΤΙΓΜΗ”. Επιμονή και υπομονή είναι τα σημαντικά βέλη στη φαρέτρα του. Η ενέδρα, πολυχρησιμοποιημένη αλλά σχεδόν πάντα αποδοτική. Μεγάλοι φωτογράφοι όπως ο Henry Cartier Bresson περίμεναν υπομονετικά, όπως έχουν πει, σε ενδιαφέρουσες τοποθεσίες να περάσει κάποιος ή κάποιοι άνθρωποι και να δημιουργήσουν υπέροχες εικόνες. Γεγονότα, συγκεντρώσεις ανθρώπων, πανηγύρια, γιορτές και κάθε είδους ανθρώπινης δραστηριότητας αποτελεί πηγή έμπνευσης. ‘Ηθη και έθιμα, φυλές και παραδόσεις, συγκρούσεις και εντάσεις μπορούν να δώσουν δυνατές εικόνες. Απλά καθημερινά δρώμενα και σκηνές του δρόμου είναι πηγές έμπνευσης, εξάλλου παντού μπορούμε να βρούμε αφορμή και θέμα για φωτογραφία δρόμου. Περπάτημα, περιήγηση, επαγρύπνηση, παρατήρηση, εγρήγορση και άμεση φωτογράφιση αποτελεί οδηγό επιτυχίας.
Οι φωτογραφίες δρόμου είναι μοναδικές και το κοινωνικό ρεπορτάζ με την ευρεία έννοια αποτελεί την κορωνίδα της δημιουργικής φωτογραφίας. Δύσκολο, επίπονο αλλά και γεμάτο συγκινήσεις το είδος που πραγματικά κάνει τη φωτογραφία σημαντική μορφή τέχνης και δημιουργίας και το έχουν ενστερνιστεί οι μεγαλύτεροι φωτογράφοι στην ιστορία της φωτογραφίας. Όσοι έχουν προσπαθήσει ή ασχοληθεί, θεωρούν την πραγματική φωτογραφία συνώνυμο του κοινωνικού ρεπορτάζ και έχουν μαγευτεί από τις μοναδικές εικόνες και στιγμές που μας χαρίζει. Τέλος, εάν ρωτήσεις φωτογράφους για τον ποιον παραδέχονται ή θα ήθελαν να γνωρίσουν θα σου αναφέρουν στην πλειονότητα φωτογράφους δρόμου-κοινωνικού ρεπορτάζ. Δεν θα σταματήσω να βλέπω, να εμπνέομαι, να μελετώ και τέλος να κλικάρω φωτογραφίες δρόμου.
Εξάλλου όλα είναι δρόμος…
